نقش بیمه حوادث در بازسازی آسیب های احتمالی ناشی از وقوع زلزله به واحد های مسکونی درمناطق شهری( نمونه موردی شهر زنجان)

چکیده با توجه به رشد جمعیت و افزایش شهرنشینی، وقوع حوادث طبیعی مثل زلزله می تواند خسارات و تلفات سنگینی را ایجاد نموده و توسعه کشور و شهرها را دچار وقفه نماید. در این بین خسارات ناشی از زلزله در پاره ای از نقاط دنیا به ویژه در آسیا و کشورهای در حال توسعه بیشترین میزان را در بین خسارات حاصل از بلایای طبیعی به خود اختصاص داده است. علی رغم پیشرفت های شگرف در تکنولوژی ، هنوز انسان دربرابر حوادث غیرمترقبه طبیعی چون زلزله درمانده است و گاه و بیگاه در معرض تلفات جانی و خسارت های مالی قرار می گیرد. شهر زنجان نیز با توجه به اینکه در محاصره دو گسل سلطانیه و تبریز قرار دارد از لرزه خیزی نسبتا بالایی برخوردار است بنابراین با توجه به احتمال وقوع زلزله در این شهر باید تدابیری جهت کاهش و جبران خسارت های ناشی از این بلایا اتخاذ نمود که ازجمله این تدابیر می توان به نقش بیمه در جبران خسارت اشاره کرد. بیمه زلزله، علاوه بر جبران خسارت های ناشی از زمین لرزه، عاملی موثر در جهت ساخت و ساز صحیح و ایمن است.با وجود این نقش مهم، تنها15درصد از ساختمانهای مسکونی در شهر زنجان دارای بیمه زلزله می باشند که در بین مناطق 4 گانه شهر زنجان، منطقه چهار بیشترین درصد و منطقه یک کمترین درصد ساختمانهای بیمه شده را دارا می باشد که با توجه به عوامل مختلف دلایل آن متفاوت می باشد. با توجه به اهمیت موضوع نقش بیمه زلزله ساختمانهای مسکونی، در این پژوهش سعی شده تا با به کارگیری مدل تحلیل عاملی به اولویت بندی عوامل تاثیرگذار در بیمه نمودن ساختمانهای مسکونی در برابر زلزله پرداخته شود. لذا با توجه به اینکه عوامل مختلفی از جمله عوامل اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و کالبدی در بیمه نمودن ساختمانها تاثیر گذار می باشند لذا هدف از مطالعه حاضر، تحلیل عوامل موثر در عدم بیمه نمودن مساکن مسکونی شهر زنجان می باشد. نتایج حاصله نشان می دهد بیشترین عامل تاثیر گذار در عدم بیمه نمودن مساکن مسکونی شهر مربوط به عامل اقتصادی ( شامل تاثیردرآمد 19.3 درصد، عدم پس انداز کافی 18 درصد و بالا بودن هزینه های زندگی 24.5 درصد) و سپس عامل کالبدی ( کیفیت بنا 21.5 درصد) می باشد و کمترین عامل تاثیرگذار مربوط به عامل فرهنگی و اجتماعی ( شامل اعتقاد به قضا و قدر با 24.5 درصد و اعتقاد به دولتی بودن شرکتهای بیمه با 37.3 درصد و عدم آشنایی با بیمه زلزله با 19.9 درصد) می باشد. همچنین نتایج حاصل از تحقیقات میدانی نشان می دهد میزان پوشش و خدمات بیمه ای نامناسب، تاثیر سواد، عدم آگاهی از مزایای بیمه و عدم تبلیغات مناسب، با میانگین تقریبی 2.5 تا 3 درصد ( معادل 22 تا 30 درصد) در عدم بیمه نمودن مساکن مسکونی تاثیر داشته اند که تاثیر این شاخصها به طور متوسط ارزیابی شده اند. بنابراین با توجه به نتایج حاصله از مدل تحلیل عاملی می توان به این نتیجه رسید که بیشترین عامل تاثیر گذار در عدم بیمه نمودن ساختمانها، عامل اقتصادی ( با 14.642 درصد واریانس تاثیرگذار) و سپس عامل کالبدی (11.909 درصد) می باشد. واژگان کلیدی:مخاطرات طبیعی، خسارت، زلزله، بیمه زلزله، شهر زنجان، مدل تحلیل عاملی